Sztuka wyrastająca z ziemi: eko-materiały jako nowy język artystów
W galeriach coraz częściej pachnie lasem i mokrą ziemią. To nie efekt specjalny, lecz zapach autentycznych dzieł stworzonych z materiałów, które jeszcze niedawno uważaliśmy za bezużyteczne. Współcześni twórcy zamieniają odpady w arcydzieła, a natura staje się ich głównym dostawcą surowców.
Weźmy choćby prace Niki de Saint Phalle, która już w latach 60. tworzyła organiczne rzeźby z żywic i roślin. Dziś ten nurt przybiera nowe formy – od biżuterii z grzybni projektowanej przez Anielę Nowak po monumentalne konstrukcje z bambusa autorstwa Simona Veleza. W Polsce eko-sztuka ma szczególny charakter – przypomnijmy choćby poruszające instalacje Romana Stańczaka, który używał prawdziwych drzew do tworzenia surrealistycznych obiektów.
Laboratorium artysty-ekologa
Pracownia współczesnego eko-artysty bardziej przypomina laboratorium niż tradycyjny warsztat. Na półkach zamiast chemikaliów stoją słoiki z kompostem, próbki różnych gatunków mchu i kolekcje naturalnych barwników. Najtrudniejsze? Nauczyć się cierpliwości – śmieje się Jan Kowalski, który specjalizuje się w tworzeniu obrazów z alg morskich. Musisz rozumieć, że materiał żyje własnym życiem, czasem płata figle.
Wiele technik wymaga niemal alchemicznej wiedzy. Jak utrwalić kolor uzyskany z buraków? Jak zapobiec pękaniu rzeźby z suszonych traw? To pytania, na które artyści muszą odpowiadać metodą prób i błędów. Niektórzy, jak Marta Tomaszewska, prowadzą nawet dzienniki dokumentujące zachowanie różnych materiałów w zmieniających się warunkach.
Nie tylko piękno – sztuka z misją
W dobie katastrofy klimatycznej eko-sztuka przestała być tylko estetycznym eksperymentem. Prace takie jak Plastikowe fale grupy Luzinterruptus, gdzie tony śmieci zamieniają się w hipnotyzującą instalację, działają jak zimny prysznic. Widzowie najpierw zachwycają się formą, by po chwili zrozumieć, z czego jest zrobiona – mówi krytyk sztuki Anna Nowak.
Co ciekawe, ten nurt sztuki ma realny wpływ na rynek. Coraz więcej kolekcjonerów pyta o ślad węglowy dzieła, a niektóre galerie wprowadzają certyfikaty ekologiczne. W Krakowie powstała nawet pierwsza w Polsce galeria specjalizująca się wyłącznie w sztuce z recyklingu – Second Life Art.
Może właśnie w tej nieoczywistej fuzji sztuki i ekologii kryje się przyszłość. Gdy patrzę na prace młodych artystów, którzy potrafią wyczarować piękno z tego, co inni wyrzucają, widzę nadzieję na zmianę nie tylko w sztuce, ale i w naszym podejściu do planety. Bo jak mówi stara artystyczna prawda – ograniczenia materiałowe często rodzą najbardziej kreatywne rozwiązania.
